Skriningu për kancerin e qafës së mitrës shpëton jetë në Kosovë.

Arbnesha Kelmendi Draga, një mësuese gjuhe dhe poete e botuar nga Peja/Peć në Kosovë, i shkroi këto fjalë dy ditë para se të hynte në operacion për kancerin e qafës së mitrës.

Znj. Kelmendi Draga është me fat. Ajo është një e mbijetuar e kancerit të qafës së mitrës.

Kanceri i saj u zbulua dhe u diagnostikua në një klinikë publike lokale, e cila kishte mundësinë të kryente testin Pap dhe staf mjekësor të kualifikuar që dinte kur dhe si të kryente testin. Pasi kanceri u zbulua, znj. Kelmendi Draga u operua brenda një jave.

I parandalueshëm dhe i shërueshëm

Kanceri i qafës së mitrës shkaktohet nga virusi i papillomës njerëzore (HPV) dhe është kanceri më i përhapur te gratë në mbarë botën, duke shkaktuar mbi 300,000 vdekje vetëm në vitin 2020. Megjithatë, ky lloj kanceri është shumë i trajtueshëm nëse zbulohet në kohë, dhe testi Pap është mjeti kryesor për zbulimin e tij. Përveç kësaj, vaksina kundër HPV-së – e cila zakonisht administrohet gjatë adoleshencës – në kombinim me testimin, bën që 90% e grave të mbijetojnë nga kanceri i qafës së mitrës. Prandaj, sigurimi i qasjes si në test ashtu edhe në vaksinë është thelbësor për të mundësuar trajtimin e kancerit nga sistemet shëndetësore. Po aq e rëndësishme është që gratë e moshës 21 deri në 65 vjeç të bëjnë testin të paktën një herë në vit si pjesë e një kontrolli të rregullt shëndetësor.

Programi i skriningut në Kosovë

UNFPA  së bashku me ministrinë e linjës, Institutin për Shëndetësisë Publike, Bordin për Kontrollin e Kancerit dhe organizatën partnere Action for Mothers and Children, po zbatojnë një iniciativë për të krijuar një program skriningu për kancerin e qafës së mitrës në sistemin e kujdesit shëndetësor parësor. Ky program përfshin ofrimin e testeve Pap dhe trajnimin e stafit mjekësor për administrimin e tyre. Deri më tani, programi është zbatuar në gjashtë komuna, përfshirë edhe atë ku jeton znj. Kelmendi Draga.

Për më tepër, programi i UNFPA-së ka zhvilluar procedura standarde të operimit dhe ka mbështetur Ministrinë e Shëndetësisë në hartimin e udhëzimeve klinike dhe protokolleve për skriningun e kancerit të qafës së mitrës. Një komponent kyç ka qenë edhe ndërgjegjësimi, si te profesionistët e shëndetësisë ashtu edhe te publiku i gjerë. Si rezultat, që nga viti 2016, mbi 15,000 gra i janë nënshtruar testit PAP, dhe sipas rezultateve të marra, disa prej tyre janë referuar për analiza të mëtejshme ose trajtim sipas nevojës. Në vitin 2023, nga 2,246 gra që iu nënshtruan testit PAP, 94 prej tyre (4.2%) rezultuan me qeliza epiteliale jonormale dhe u referuan për analiza dhe trajtim të mëtejshëm.

Përveç kësaj, UNFPA është duke mbështetur Bordin për Kontrollin e Kancerit në finalizimin e Programit për Kontrollin e Kancerit (NBCC). Përtej zgjerimit të programit të testit PAP në të gjitha komunat e Kosovës, mbështetja e UNFPA-së në këtë kuadër përfshin ndihmën për rishikimin formal të udhëzimeve klinike për skriningun dhe trajtimin e kancerit të qafës së mitrës. Kjo do të përmirësojë cilësinë dhe efikasitetin e menaxhimit të të gjitha rasteve të lidhura me këtë sëmundje, duke kontribuar në rezultate më të mira shëndetësore në këtë fushë.

Znj. Kelmendi Draga ka një mesazh të thjeshtë për gratë dhe vajzat në Kosovë:

“Kontrollohuni rregullisht, zbulimi i hershëm shpëton jetë!”

Note: Ky artikull fillimish është publikuar në faqen e UNFPA në Kosovë. Këtu është ripublikuar dhe është përkthyer edhe ne gjuhën shqipe dhe serbe.